|
Маъно мана бундай бўлади: Агар қарз берувчи билан қарз олаётган одам ўртасида бир ишонч бўлиб, қарз берувчи қарз олувчининг омонатдорлигига, қарзни қайтаришни чўзмаслигига ишонса, муқимликда ҳам, сафарда ҳам ёзиш, гувоҳ чақириш, гаровга нарса қўйиш каби воситалар билан бу ишни ҳужжатлаштиришнинг ҳожати қолмайди. Аллоҳ Таолонинг
فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُكُم بَعْضاً
(Агар бир-бирларингизга омонат қўйсангиз) деган гапида ўз аксини топган бундай ҳолатда ҳужжатлаштириш мандуб эмас, мубоҳ бўлиб, қолади.
(فَلْيُؤَدِّ الَّذِي اؤْتُمِنَ أَمَانَتَهُ омонат қўйилган киши омонатини адо қилсин) яъни, қарздор қарз берувчига олган қарзини қайтарсин. Бу ерда дайн омонат, деб номланяпти. Чунки қарз олаётган кишининг омонатдорлиги билан ҳужжатлаштиришдан беҳожат бўлиняпти.
Бу ердаги талаб вожибликни ифодалайди. Яъни, қарзни адо этиш вожиб. Бунга қарина (أَمَانَتَهُ ) лафзи қаринадир. Омонатни адо этиш фарздир.
«لاَ إِيْمَانَ لِمَنْ لاَ أَمَانَةَ لَهُ»
«Омонатдорлиги йўқ кишининг имони ҳам йўқ».91 ва бундан бошқа ҳадислар ҳам бор. Демак, бу ерда омонат сўзи қўлланяпти. У адо этилиши фарз бўлган тавсифдир. Бу ердаги қарзни омонатга ўхшатилиши ва талаб мавзусига омонатни адо қилиш қўйилиши (فَلْيُؤَدِّ ) буйруқнинг фарзликни ифодалашига қаринадир.
(وَلْيَتَّقِ اللّهَ رَبَّهُ Парвардигори – Аллоҳдан қўрқсин!) у ҳақни инкор қилиш ёки уни адо қилмасликдан огоҳлантириляпти.
(وَلاَ تَكْتُمُواْ الشَّهَادَةَ гувоҳликни яширмангиз!) гувоҳларга ҳам, қарз берувчига ҳам, қарз олувчига ҳам тегишли бўлган умумий хитоб. Яширмасинлар, ўзгартирмасинлар. Бу ердаги тақиқ қатъий тақиқдир. Унга қарина Аллоҳ Таолонинг
وَمَن يَكْتُمْهَا فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ
(Ким (гувоҳликдан бош тортиш билан) уни яширса, бас, албатта унинг қалби осий — гуноҳкордир), деган гапидир.
(آثِمٌ )дан кейин (قَلْبُهُ )нинг зикр қилиниши гуноҳнинг нақадар катталигини кўрсатади. Бир иш қилиб бўлинганидан кейин уни ифодалашда ҳис этувчи аъзонинг ҳам қўшиб айтилиши маънони янада кучайтиради. Масалан, уни кўрдим, деган гапдан кўра уни ўз кўзим билан кўрдим, деган гапдаги маъно кучлироқ. Уни эшитдим, деган гапдан кўра уни ўз қулоғим билан эшитдим, деган гапдаги
(91) Аҳмад: 3/154, 210.
212-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232